Alexander Graham Bell, 3 Mart 1847’de İskoçya’nın başkenti Edinburgh’da doğdu. Annesi doğuştan sağır olan Bell’in dedesi ve babası da yıllarını işitme engellilere adamıştı. Özellikle babası, işitme engellilere duymasalar bile konuşmayı öğretmenin yollarını geliştirmeye çalıştı.
Graham Bell, belki de bu sebeple küçük yaştan itibaren, daha sonradan çok işine yarayacak olan ses ve sesin iletimi konusunda epey bilgiye sahip oldu. İki kardeşi veremden ölünce, babası kalan tek oğlunun sağlığı için Kanada’ya yerleşti. Babasının ölümünden sonra, onun çalışmalarını tanıtmak ve yaymak için çabalayan Graham Bell, ABD’ye gitti. Burada bir süre işitme engellilere dil öğretmeni yetiştiren bir okulda çalıştı. Daha sonra kendi okulunu kurdu.
Alexander Graham Bell (en solda), annesi, babası, erkek kardeşi Melville Bell ve Edward Bell ile, 1870
Ünü kısa sürede yayılan Bell, Oxford Üniversitesi’ne konuk öğretmen olarak çağrıldı. İngiltere’de eline geçen Alman Hermann von Helmholtz adlı bilim adamının işitme fizyolojisine ilişkin kitabını okudu. Müzik sesinin bir tel aracılığı ile aktarılabileceği düşüncesi üzerinde yoğunlaştı.
Bu sırada, başka bilim insanları da bu konularda çalışmalar yürütüyordu. Elisha Gray, bunlardan biriydi. İngiltere’den dönen Bell, Boston Üniversitesi İnsan Sesi Fizyolojisi bölümünde profesörlüğe getirildi. Kuramsal bilgilerini teknik destekle yaşama geçirmeye ve işitme engelliler için duymalarını sağlayacak aletler yapmaya girişti. Thomas Watson adlı bir elektrik mühendisi ile birlikte çalışmaya başladı. Çalışmalarını yürütmek için maddi destek gerektiğinde kendisine avukat Gardiner Greene Hubbard yardım elini uzattı.
Bell ve Watson, 1875 yılında sesin tel üzerinden bir başka yere gittiğini ortaya çıkardı. Ancak, ses anlaşılmaz bir durumdaydı. 14 Şubat 1876 günü Bell ve Elisha Gray, telefon patenti almak için ayrı ayrı başvuru yapsa da, Bell’e 7 Mart günü istediği patent verildi. Atölyede denemelerini sürdürürken telefonu çalıştırmak için kullandığı bataryadan pantolonuna asit döküldü ve Watson’u yardıma çağırdı: “Bay Watson, buraya gelin, sizi görmek istiyorum.”
Bell, yardımcısını çağırırken farkında olmadan, 141 yıl önce 10 Mart günü ilk telefon görüşmesini yaptı. Watson, Bell’in sesini telefondan duydu. ABD’nin 100’üncü kuruluş yıldönümüne denk gelen bu buluşu, ona düzenlenen Yüz Yıl Sergisi’nde birçok ödül kazandırdı. Bell, bilimsel çalışmalarını yürütmek için maddi ve manevi destek gördüğü Hubbard ailesinin kızı Mabel ile bir yıl sonra evlendi.
Graham Bell, eşi ve iki kızı ile, 1885
Eşi dört yaşından beri işitme engelliydi. Bell öğrencisi olarak tanıdığı ve daha sonra evlendiği Mabel’e derin bir sevgi duydu. Artan ününe karşın hiçbir zaman ne eşini ne de işitme engellileri göz ardı etmedi. Eşine yazdığı bir mektupta “Eşin, hangi noktaya çıkarsa çıksın, ne denli zengin olursa olsun, emin ol işitme engellileri ve onların sorunlarını her zaman düşünecektir” diye yazmıştır.
1881 tarihinde Bell’in eşi Mabel, bir erkek çocuk dünyaya getirdi. Bebek nefes almakta zorlanıyordu ve doğumundan birkaç saat sonra öldü. Bell aynı solunum sorunuyla karşılaşabilecek hastalar için bir şeyler yapmaya karar verdi. Yapay solunum makinesinin öncüsü olan, akciğerlere hava girip çıkmasını sağlayan, metal vakumlu bir gömlek tasarladı. Bedene iyice oturan gömleği, elle çalıştırılan bir körüğe bağlanmıştı. Körük pompalanarak gömleğin içindeki hava basıncını değiştirebiliyordu. Bu şekilde, hastanın göğsü önce sıkıştırılıp sonra serbest bırakılacak, bunun sonucunda hastanın düzenli nefes alması sağlanacaktı.
Bell telefonu geliştirme sürecinde en büyük ilerlemelerden birini, kulak zarının, kulaktaki kemikler üzerindeki hareketini, ağır bir telefon diyaframının mıknatıslanmış bir çelik parçasının üzerindeki hareketiyle karşılaştırdığı zaman elde etti. Bell, insan kulağına ilişkin bilgilerini telefona uyarladı. Telefon vericisi, konuşan iki kişinin sözlerini kısa süreli elektriksel uyaranlar olarak gönderen elektrikli bir kulak gibidir. Ancak, bu elektriksel uyaranlar, kulaktan farklı olarak, sinirler değil, teller üzerinden gönderilir. Telefon alıcısı da elektrikli bir ağza benzer. Alıcının elektromıknatısından geçen akım, diyaframın titreşmesine yol açar. Bu titreşimler de dinleyen kişinin kula zarına çarparak zarı titreştirir. Dinleyen kişinin kulağı, bu titreşimleri hattın diğer ucundaki kişinin çıkardığı sesler olarak algılar.
İlk el telefonunu geliştirmek için Bell teknik sorunları alt etmeye çalışırken bir yandan da kendisini dava eden Gray’a karşı hukuk savaşı verdi. 4 yıl sonra, 1880 yılında Bell’e yardım eden Tainer ile radyofon adını verdikleri aleti denedi. Bir okulun tepesine çıkan Tainer çok uzaktan görebildiği Bell’e telefonla seslendi: “Bay Bell. Bay Bell. Beni duyabiliyorsanız lütfen pencerenin önüne gelip şapkanızı sallayın.” Bell şapkasını salladığında artık telefon, doğumunun ardından emeklemeye başladı.
Alexander Graham Bell, Annie Sullivan, Helen Keller
1880’de, dünyaya gelen Helen Keller on dokuz aylık olduğunda ateşli bir hastalık geçirir ve görme, konuşma, işitme yetilerini tamamen kaybeder. Helen’in doktoru, aileye Alexander Graham Bell’in, telefonu icat ettikten sonra, kendisini işitme engelli çocukların rehabilitasyonuna adadığını, onunla görüşmelerinin çocuğun gelişimi açısından farklı umutlar yaratabileceğini söyler. Bell, aileyi eğitmen Anne Sullivan ile tanıştırır. Anne Sulivan, Helen’e okuma yazmayı ve çok kısıtlı da olsa konuşmayı öğretir. Gelişimi öyle hızlı olur ki yüksek öğrenim bile görür. Beş dil öğrenen çeşitli sporlarla ilgilenen, iyi bir satranç oyuncusu olan Helen ve öğretmeni Anne Sullivan, engellilerin yaşamlarını kolaylaştırmak, onların sorunlarına dikkat çekmek için pek çok önemli projeyi hayata geçirdiği gibi, aktivist olarak kadın hakları, işçi hakları ve sosyalizmle ilgili konuşmalar yapar.
Graham Bell, ailesiyle, 1890
Edinburgh Üniversitesi, 1906
Bell, yalnızca telefonun patentini almadı, o çok yönlü bir araştırmacı ve mucitti. Kendi geliştirdiği fonograf için bir, hava araçları için beş, hidro uçaklar için dört ve selenyum piller için de iki patent aldı. Bell, aşırı büyük üç boyutlu kutu uçurtmaları kullanarak insan taşımayı başarmış ve bu çalışmaları sadece denemelerini yaptığı istasyonunda bulunan nehri, kıyıdan kıyıya geçmek için kullanmıştır. Öteki buluşları arasında gramofon plaklarında balmumu kullanılması, insan vücuduna giren madeni cisimlerin yerini, elektrikle tespit etmeye yarayan yöntem sayılabilir. Buluşlarından kazandığı parayı Sağırlar Kurumu’na harcadı. Fransa hükümeti tarafından insanlığa hizmetlerinden ötürü, Onur Ödülü ve para ödülü verildi. Verilen parayı Washington’da işitme engelliler için Volta Enstitüsü’nü kurmakta kullandı.
Graham Bell, eşi Mabel Gardiner Hubbard, 1915
Bell, “Büyük keşifler ve buluşlar her zaman küçük şeylerin gözlemlenmesinden doğar” diyerek hayatının her döneminde verimli yaşamış biriydi. “Düşündüklerimin hepsini tamamlayabilmek için daha uzun yıllar yaşamak istiyorum” diyen Alexander Graham Bell, 2 Ağustos 1922’de hayata gözlerini yumdu. Öldüğünde ona duyulan büyük saygı nedeniyle soyadından yola çıkılarak telefonu simgelemek için kırmızı çan resimleri kullanıldı, ses düzeyini belirlemek için kullanılan ilk birime bel denildi.
Graham Bell, eşi, torunları ve arkadaşlarıyla, 1922
Kaynak
LabMedya, Temmuz – Ağustos 2012, Sayı: 12, Bilime Yön Verenler – Fatma Benli
