Bu yazı, fotoğraf sanatçısı İsa Çelik’in yazısından alınmıştır. Edebiyatçı kimliğiyle tanıdığımız Sabahattin Ali’nin fotoğrafçı yanını tanıyalım ve çektiği fotoğraflara göz atalım.
“Pazarda kadınlar tombul yanaklarımdan makas, önümdeki sepetten ibrişim yumakları alırlardı. Babam pazarda gördüklerimi yazmamı isterdi. Bir kez yazıya şöyle başlamıştım: ‘Sabahın erken saatinde pederimin latif sesiyle uyandım! Babam öfkelenmiş, “Haydi ordan, yalancı kerata. Sabahın köründe seni zorla yatağından kaldırıyorum. Babamın latif sesiymiş! Sesim sana latif gelir mi hiç! İçinden geldiği gibi yaz!” demişti.”
Böyle anlatıyor Sabahattin Ali, babasının ilk gerçekçilik yönlendirmesini. Hilesiz, hurdasız, doğru ve dürüst sanat yapmak gereğini, babasının bu uyarılarıyla seziyor.
Babası, piyade yüzbaşılığından emekli Ali Sabahattin Bey, o sıralarda Edremit pazarlarında sergi açıp öteberi satıyor. Sabahattin Ali de ona yardım ediyordu. Halkın nasıl yaşadığını, hangi durumlarda nasıl davrandıklarını bir objektif gerçekçiliğiyle gözledi. Sabahattin Ali’nin bu pazarcılık günlerinde edindiği izlenimler ilerki yıllarda onun sanatının bel kemiğini oluşturmuştur.
Öyle ki, Sabahattin Ali yazılarında sanki insanlara ya da olaylara bir kamera arkasından bakar, anlatmak istediğini anlatırken çeşitli objektifler kullanıyor gibidir. Sözgelimi kimi kez kimi durumları ya da kişileri çevreden soyutladığı zamanlarda, aslında durumun daha somutlaşmasını amaçlamaktadır. Sanki bir tele objektif ile bakarmış gibi. Kimi kez standart objektif, kimi kez geniş açı objektif kullanıyormuş gibi tadlar alınır onun hikaye ve romanlarından yaşama bakarken.
Sabahattin Ali’nin Kürk Mantolu Madonna’sından 15 Muhteşem Alıntı
Sabahattin Ali Sözleri ve Alıntıları
Gerçeklerden, Ezilenlerden, Aşktan Yana Gönlüyle Sabahattin Ali
Sabahattin Ali Şiiri Olduğunu Bilmediğiniz 10 Meşhur Şarkı
Sabahattin Ali’nin Kuyucaklı Yusuf’undan 5 Muhteşem Alıntı
Sabahattin Ali’nin İçimizdeki Şeytan’ından 15 Etkileyici Alıntı
Sabahattin Ali’nin romanlarında hikayelerinde anlatılanlar (bir aşk hikayesi de olsa) fonda genellikle olayın ya da olayların geçtiği, köylerin, kentlerin ya da giderek tüm ülkenin sosyal görüntüsünü veren, bununla da yetinmeyip çözümler getiren metinlerdir. Yazınsal gerçeklikle, yaşanılan gerçeklik yalın ve birer anıt niteliğinde yoğun, görsel yetkinliği de olan görüntülerle verilmektedir.
Sabahattin Ali’nin sanatı ve fotoğrafçılığı üstüne konuşurken, eşi Aliye Ali şöyle diyor: “Nereye giderse gitsin, Kodak kutu makinesini ve üç ayağını hiç eksik etmezdi yanından. Yazı dışında en büyük merakı fotoğraftı. Evde saatlerce bir lamba ışığı altında fotograflarımızı çekerdi. Üç ayağı saklıyoruz ama, makineye kimbilir ne oldu?”
Sayın Aliye Ali, “Makineye kimbilir ne oldu?” diyor. Bu sözlerde açılması gereken iki nokta var. Bir, Sabahattin Ali’nin bir fotoğraf makinesi olduğu çıkıyor. Ancak, benim yıkayıp temizlediğim negatifler, 6×6 cm ve 6×9 cm boyutlarındaydılar. Buradan da Sabahattin Ali’nin iki makinesinin olduğu ortaya çıkıyor. Biri 6×6, ikincisi de 6×9 makine. İki, Sabahattin Ali öldürülüp, ölüsünün Kırklareli’nin Sazara Deresi’ne atıldığında makineler ya poliste kalmış, ya da hırsızların eline geçmiş olmalıdır.
Kızı Filiz Ali ise şöyle diyor: “Fotoğraflar da eşyalar da benim senelerden beri sakladığım, babama ait hatıralar. Binlerce fotoğraf var esasında. Buradakiler, evdeki fotoğrafların yarısından azı. Çünkü gerçekten babam bütün hayatı boyunca bir gazeteci gibi, sürekli fotoğraf çekti. Kendi kendini de çekerdi. Otomatik bir Kodak makinesi vardı, tripodu kurar, koşa koşa gelir objektifin karşısında poz verirdi. Burada gördüğünüz bir takım portreleri de kendisi çekmiştir. Bir turist gibi gittiği her yerde fotoğraf çekerdi, ailenin, dostlarının fotoğraflarını çekerdi sürekli. Bu yüzden evde binlerce fotoğraf var.”
Dostu Ayşe Sıtkı İlhan’a Sinop Cezaevi’nden yazdığı 23 Ağustos 1933 tarihli mektupta şöyle diyor:
“Beni kim hatırlarsa gülümseyecektir. Şimdiye kadar olduğu gibi, bundan sonra da sevdiklerim arasında hayattan korkan, yeis içinde olanlar bulunursa, onlara elimden geldiği kadar teselli ve cesaret vereceğim, onları felaketime karşı gülmeye sevk edeceğim ve hiç kimse benim dünyada en çok gözyaşı dökenlerden, cesaret ve neşesi az olanlardan biri olduğumu tahmin etmeyecektir.”
İsa Çelik şöyle diyor:
“Sabahattin Ali’nin çektiği yüzlerce 6×6 cm ve 6×9 cm siyah beyaz filim yığıldı önüme. Kimisi yer yer sararmış, bozulmaya yüz tutmuş, birçoğu birbirine yapışmıştı. Bunları yıkayıp, temizleyip, poşetleyip klase edilmiş halde geri verdim. Bir de öğrendim ki bu fotoğraflardan kimileri ödüller de kazanmış. Bilindiği gibi 1930’lardan kapanmasına kadar Halkevleri’nde fotoğraf etkinlikleri de olmuştur. Bu etkinlikler kapsamında yapılan yarışmalarda derecelere giren fotoğraflarına bakıyorum Sabahattin Ali’nin. Bugün bile pek çok kimseye parmak ısırtacak denli işi ciddiye alan bir fotograf amatörü, bir fotograf tutkunuymuş. İşte, kamyon, Moda’da, arkada yelkenliler, önde Eşi Aliye Hanım, plajda şapkalı Filiz, köye dönen sürü, kavaklı yol, Fırat kıyısında kelek çeken köylüler, elinde bakraç, düşünen köylü kadın, eski köprü, hamur açan köylü kadın ve başkaları…”
Diğer Sabahattin Ali yazılarımızı da okumanızı öneririz.
Sabahattin Ali Şiiri Olduğunu Bilmediğiniz 10 Meşhur Şarkı
Gerçeklerden, Ezilenlerden, Aşktan Yana Gönlüyle Sabahattin Ali
Sabahattin Ali’nin Kürk Mantolu Madonna kitabından 15 Muhteşem Alıntı
Sabahattin Ali’nin İçimizdeki Şeytan’ından 15 Etkileyici Alıntı
Sabahattin Ali’nin Kuyucaklı Yusuf Kitabından 5 Muhteşem Alıntı
Yorum Yap