Afiş deyince Türkiye’de ilk akla gelen kişi kuşkusuz İhap Hulusi Görey’dir (1898 – 1986).
Almanya’da öğrenim gördükten sonra 1925 yılında Türkiye’ye dönen İhap Hulusi, Türk afiş sanatının da öncüsü olmuştur. Afişlerinde kullandığı teknik ve üslup Almanya’dan hocası Prof. Ludwig Hohlwein’in izlerini taşır. Hohlwein güçlü bir desen anlayışına sahipti. Proto-Art Deco stilinde çalışıyordu. Kompozisyonlarını, kesin çizgilerle belirlenmemiş gölgelerle yaptığı resimlerle kuruyordu. İhap Hulusi de bu tekniği kullanmıştır. Çeşitli fotoğraf montajlarından etkili bir biçimde yararlanan sanatçı, çok titiz ve yalın bir sanat işçiliğiyle bütünleşen afişleriyle hedef kitlenin özdeşleşmesini sağladı.
İhap Hulusi, ilk ve orta öğrenimini Kahire’de İngiliz Okulları’nda tamamladı. Babası Ahmet Hulusi, Mısır’ın ünlü bir mimar ve müteahhiti, kardeşlerinden Yavuz Görey Türkiye’nin en ünlü heykeltraşlarından biri, Nihat Görey ise Mısır’ın önde gelen müzecilerindendi. İhap Hulusi, 1920’de resim eğitimi için gittiği Almanya Münih’te Haiman Schule’de üç yıl resim çalıştı, iki yıl da Kunstgewerbeschule’de çalışmalarını sürdürdü.
“İstanbul’a döndüğümde afiş sanatı diye birşey olmadığını gördüm.” diyen İhap Hulusi, öğrenimini bitirdikten sonra Haiman Schule’de 1920-1925 yıllarında hem ders verdi hem de grafik sanatçısı olarak çalıştı. 1923 yılında Almanya’dan gönderdiği yapıtlarıyla Galatasaray Lisesi’nde ilk afiş sergisi açıldı. Bu sergi, Türkiye’deki ilk afiş sergisidir. Büyük ilgi gören sergisinden iki yıl sonra da Türkiye’ye döndü. İstanbul’a döndüğünde, Arapça, İngilizce, Almanca ve Fransızca bilmesinden dolayı, babası tarafından Dışişleri Bakanlığı’na memur olarak işe yollanır. Kısa bir süre sonra, hayatını resimden kazanmak istediğinden burada çalışmayı bırakır.
İlk çalışmalarını Akbaba Dergisi’ne gönderdi. Derginin yöneticisi Yusuf Ziya Ortaç’ın ilgisini çekti: “İçinden bir karikatür çıktı zarfın. Ama bildiğimiz karikatürlerden değil. Ne resim-karikatür, ne karikatür-resim. Alışmadığımız, görmediğimiz bir sanat işi. İmza yerinde bir üçgen ve eski harflerle İhap Hulusi, sene 1923…” Akbaba Dergisi’nde kısa bir süre çalıştıktan sonra afiş ve reklam çalışmalarına başlar.
İhap Hulusi, birçok gazete ilanı ve afiş siparişi almaya başlayınca 1929’da İstanbul’da ilk atölyesini kurdu. İhap Hulusi Görey’in, 1930- 1951 yılları arasında yapmış olduğu afiş, kitap kapağı ve milli piyango tasarım örneklerinde figürler tamamıyla batılı tarzda resmedilmiştir. Eserlerinde, topluma modernleşmeyi aşılamak amacıyla, asker veya köylü tiplemelerinin dışındaki her insanı güler yüzlü, kravatlı ve takım elbiseli çizer. Yenileşmenin yüzü olan İhap Hulusi, İş Bankası, Sümerbank ve diğer afişleri olmak üzere birçok çalışma ile halkı geliştirdi ve çalışmaya, modernleşmeye teşvik etti.
Atatürk, sanatçıdan Ülkü’ye ders verirken resmini yapmasını istemiş, daha sonra uzun yıllar alfabenin kapağında gördüğümüz 1932 tarihli tasarım ortaya çıkmıştır.
1932 tarihli tasarım oldukça tartışmalar yol açsa da, afişteki kişilerin yakın dostu Fazıl Ahmet Aykaç ve kendisi olduğunu söylemiştir.
Ressam Nüzhet İslimyeli “İhap Hulusi Suluboyacılar Grubu’nun sanatçılarından biridir. Kendisi afiş sanatçısı olarak tanınmış olmasına karşın, sanatsal suluboya tablolarda yapmaktaydı. Bizlerle birlikte açtığımız sergilere katılırdı. Yine bir gün bizlerle karma sergi açmak üzere Ankara’ya gelmişti.” der.
Suluboya çalışmalarının yanı sıra, son yıllarında hat sanatını modernize ederek başarılı örnekler veren İhap Hulusi Görey, son yıllarında maddi olarak çok zorluklar yaşadı. Bu sıkıntılarının nedeni, daha önce çalışmış olduğu kurumların, kendisi için sigorta yapmamış olmasıydı. Yine de Milli Piyango için yaptığı çizimlerden dolayı cüzi bir aylık bağlandıysa da bu parayı kullanmaya maalesef ömrü yetmedi ve 27 Mart 1986’da İstanbul’da 88 yaşında yaşamını yitirdi.
Oturan Bayan (suluboya çalışması)
Eskizlerini Ender Merter’in hazırladığı Çizgi Dünyasına Yolculuk İhap Hulusi Görey’in Skeç Defterleri (1922-1961) adlı kitap,İhap Hulusi Görey’in ünlü afiş çalışmalarının taslaklarını, ilk örneklerini ve üretim aşamalarını okurla paylaştı. Kitap sanatçının yapıtlarını nasıl oluşturduğunun yanı sıra Türk grafik sanatı tarihinin temeline de ışık tutar nitelikte. Ender Merter daha önce de İhap Hulusi Görey’le ilgili olarak 80. Yılında Cumhuriyet’i Afişleyen Adam adlı kitabı da hazırlamıştı.
Kaynak
Tülincan Demir Sitesi, Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin Kurumsal Kimliğinin Oluşturulması ve İhap Hulusi Görey
Yorum Yap