Bayramların geleneksel ikramı olan, ismi Ramazan Bayramı ile özdeşleşen şeker, akide üzeri mani yazılı kağıtlardan başlayarak geçirdiği üretim yolculuğunda, tahtını artık çikolataya kaptırdı.
Türkiye’de şekerin, bayram ikramı olma özelliği uzun yıllar öncesine dayansa da en fazla tüketildiği dönem 1950’li yıllar. Öyle ki, bu yıllarda anneler, çocuklarının bayramlık pantolonlarını, daha fazla şeker toplayabilmeleri için bol cepli dikerken, cepler, bayram sabahını iple çeken çocukların kapı kapı dolaşarak, özenle tasarlanmış şekerliklerden aldıkları akidelerle dolardı. Daha sonra çocukların ceplerini kirleten ambalajsız akide şekerleri, yerini önce şeffaf görünümlü ambalajsız, ardından dış yüzeyi jelatinle kaplı cıncık olarak adlandırılan şekerlere bıraktı. Bayramlık şeker kültüründe içi sıvı, dışı çikolata kaplı, özel ambalajda satışa sunulan Lord marka ürünler ise, bugünkü çikolatanın adeta ilk adımı oldu.
Mutlaka Denemeniz Gereken 15 İstanbul Tatlıcısı yazımıza da göz atmanızı öneririz.
1. Ali Muhiddin Hacı Bekir
Kastamonu asıllı bir şekerci olan Bekir Efendi 1777 yılında İstanbul Bahçekapı’da bir şekerci dükkanı açar. Bu dükkan, yapımına 1775 yılında başlanan I. Abdülhamit Külliyesi’nin medrese bölümünün altında bulunan arastada açılmıştır. Bugün, aradan geçen onca yıla rağmen Bekir Efendi’nin açtığı şekerci dükkanı hala aynı yerindedir. Bu özelliğe sahip İstanbul’da başka bir dükkan bulunmamaktadır. Dükkanın ismi ilk zamanlarda Hacı Bekir iken sonradan oğlunun ismi de eklenerek Muhiddin Hacı Bekir olur, sonra da torunun ismi eklenir ve isim bugünkü halini alır: Ali Muhiddin Hacı Bekir.
Amedeo Preziosi, 1851
Maltalı ressam Preziosi tarafından çizilen Bekir Efendi’nin resminin aslı bugün Louvre Müzesi’nde bulunmaktadır. Dükkana adım attığınızda tertemiz kavanozlarda dizilmiş, gül, tarçın, limon, portakal, bergamut, çilek, ananas, fındık, susam, kakao, bal, kahve ve naneli akidelerin yanı sıra güllüden sakızlıya, naneliden cevizliye, kaymaklıdan çifte kavrulmuşa değişik lokum çeşitleri, şerbet şekeri, nöbet şekeri, yaş meyve şekeri, badem şekeri, fındık şekeri, kişniş şekeri, Antep fıstığı şekeri, Marmara çakılı, kestane şekeri ve drajeler de bulabiliyorsunuz. Ayrıca, badem ezmeleri, madlen çeşitleri, helva, pişmaniye ve baklava çeşitleri de satıyorlar.
2. Şekerci Cafer Erol
Kadıköy’ün tarihi dokusuna çok yakışan bir şekercisi var: Onlarca çeşit akide şekeriyle, lokumu, çikolatası, tatlılarıyla Şekerci Cafer Erol. 1807 yılından bu yana faaliyet gösteren şekerciliğe damgasını vuran Cafer Erol, geçmişten bugüne var olan çeşit çeşit tatlarıyla, insanı adeta zamanda yolculuğa çıkarıyor. Akide şekerinin sadece 25’ten fazla çeşidi var. Fındıklı, fıstıklı, güllü gibi 35’e yakın çeşitte lokum, badem ezmeleri, helva ve reçellerinin yanı sıra, çifte kavrulmuş fıstıklı ve fındıklı lokum, narlı ve damla sakızlı lokumları da bulunmakta.
3. Meşhur Bebek Badem Ezmecisi
Bazı lezzetler vardır. Tadıyla, lezzetiyle bir kültüre dönüşür. Meşhur Bebek Badem Ezmesi de onlardan biri. 100 yılı aşkın tadıyla hala İstanbul’un en önemli lezzet duraklarından. Aslında Bebek Badem Ezmesi’nin ilk kuruluş yeri Mudanya. İstanbul’daki hikayesi ise Türk -Rum aşkıyla başlıyor. Anastasya ve Mehmet Halil’in aşkları, adı yıllara yayılacak bir tatlıda birleşiyor: Badem ezmesi. Ezme dükkanları, zor dönemlerden geçiyor. 6-7 Eylül olayları yaşanıyor, ardından sağlık sorunları, maddi sıkıntılar… Ama yine de Meşhur Bebek Badem Ezmesi, her şeye rağmen bir asrı devirip bugünlere ulaşıyor. Dükkan, 1904 yılından beri, yani Bebek’in köy olduğu zamandan beri aynı mahallede.
4. Hicipoğlu Şekercisi
Eminönü’nde Rüstem Paşa Camii’nin hemen arka hizasında yer alan Hicipoğlu Şekercisi, 1745 yılından beri yani yaklaşık 300 yıldır şeker, lokum ve helva üretimi yapıyor. I. Mahmud’a helvacıbaşılık yapmış olan Hicipzade Hacı Mustafa Efendi’nin oğlunun oğlu olan Cemal Hicipoğlu, şekercilik mesleğini halen severek ve incelikle yapıyor. Lokumlarını geleneksel yöntemle, ocağa sürülen bakır kazanlarda elle yapıyorlar. Fıstıklı çifte kavrulmuş, sade, güllü, limonlu, çam reçineli, elmalı, kakaolu, fındıklı, cevizli lokum çeşitleri sunuyorlar. Yine el yapımı, akide şekerleri de çeşit çeşit, fındık, çilek, tarçın, portakal, susam, limon, muz, nane ya da elmalı, tercih size kalmış. Nane şekeri, lohusa şerbet şekeri, ağızda dağılan yuvarlak peynir şekerleri, yaz-kış tahin helvası ve kendi imalatları gül reçeli de ürünleri arasında.
5. Altan Şekerleme
1865’ten yana hizmet veren Altan Şekerleme, küçük imalathanesinde akide şekerinin bütün çeşitlerini üretiyor. Portakallı, naneli, tarçınlı, bergamotlu, susamlı, muzlu, limonlu, Nescafeli, çilekli, şeftalili, Türk kahveli, fındıklı ve güllü akide başta olmak üzere, 15 çeşit bulmak mümkün. Akide şekeri, anlaşma anlamına gelen akit kelimesinden geliyor. Yeniçerilerin padişahtan ulufe maaşlarını aldıkları zaman, memnuniyetlerini belirtmek için kazanlarla akide pişirip padişaha yollarlar. Yeniçeriler ulufeden memnun değillerse boş kazanlar kaldırılır, saraya doğru yürünür, bu onların protestosudur. İsyan çıkarmak anlamına gelen kazan kaldırma lafı da buradan gelir.
6. Özsoy Şekerleme
Tarihi yarımadadaki Küçükpazar’da şekerlemenin lezzet durağı, 1942 yılında kurulan Özsoy Şekerleme’nin lokum, akide, ezme, fondan, helva vb. şekerlemeleri bulunmaktadır.
7. Üç Yıldız
1926 yılında kurulan Üç Yıldız, üç arkadaş kurdukları için bu adı alır. Eskiden Beyoğlu’da iki şekerci varmış; biri Hacı Bekir, diğeri Üç Yıldız. Beyoğlular bu iki tatlıcıya not vermişler, Hacıbekir alüyala, Üç Yıldız ala. Üç Yıldız Şekerleme kurulduğu yıllardan itibaren, lokum, reçel, akide şekeri, beyaz tatlı, badem ezmesinin, şam fıstık ezmesi üretimini yapmaya devam etmektedir. Kendi imalatları olan çilek, vişne, gül, ayva, portakal, ağaç çileği, yabani incir ve elmacık reçeli bulunuyor. Elmacık reçeli, elma bahçelerinin ortasına dikilen ve normal elma ağaçlarının oluşmasını sağlayan damızlık elma ağacının, napolyon kirazı büyüklüğünde olan elmalarından yapılıyor. Dükkan 90 yıldır aynı yerde duran reçel kaplarından açık reçel satışı da yapıyor.
8. Hacı Niyazi Efendi
Çiçek Pasajı’nın tarihi dokusuna adapte olmuş, girişte hemen solda kalan 1907 yılında kurulan Hacı Niyazi Efendi’nin vitrininde lokuma dair aradığınız her şeyi bulmak mümkün. Türkiye’de ilk defa bademli-kaymaklı lokum yapan yer, ayrıca Nesquickli, yeşil elma ve çikolatalı, safranlı fıstıklı, damla sakızlı, kahveli, karpuz fıstıklı çeşitleriyle lokuma yenilik katıyor. Cezerye, bal, fıstık, nar, badem, ceviz ve yer fıstığından hiç şeker kullanılmadan yapılan çerez döneri de diğer ürünleri arasında.
9. Tarihi Galata Şekercisi
1973 yılında faaliyete geçen Tarihi Galata Şekercisi, ilk yıllarında meyve şekerlemesi, marmelat ve akide şekeri üretimi ile başlamış. Tarçınlı, susamlı, limonlu, kırma, fındıklı, bergamutlu, çilekli akide şekerleri mevcut.
10. Şekerci Hafız Mustafa
Şekerci Hafız Mustafa, İsmail Hakkı Zade tarafından 1864 yılında kurulmuştur. İlk olarak akide şekeri üretimiyle başlasa da daha sonra oğul Hafız Mustafa tarafından poğaça bulunmuş ve dükkanda şekerlemelerin yanında poğaçayı da müşterilerine sunmaya başlamışlar. Daha sonra babasından işi devralmış ve 1926 ile 1938 yılları arasında şekercilik ve tatlıcılık alanında Avrupa’da 11 adet madalya kazanmış. İşletme birkaç kez el değiştirse de, şimdiki sahipleri dükkanın tarihi dokusunu korumaya devam etmişler. Günümüzde geleneksel Türk tatlılarının birçoğunu burada bulabilirsiniz, ayrıca başka hiçbir yerde bulamayacağınız çeşitlerini de.
11. Yeni Uğur Helvacısı
Adana’da kurulan firmanın ruhsat tarihi 1946 olsa da 1900’lü yıllarda Süleyman Sırrı Özdoğru tarafından kurulmuştur. Helva ve tahinle üretime başlasalar da bugün renk renk akide şekerleri, cevizli, hindistan cevizli, fındıklı, kuş lokumu yanında Madonna lokumları, Maraş sucuğu, cezerye gibi alternatifleri mevcut. İstanbul Beşiktaş’ta şubeleri bulunuyor.
12. İtimat Şekerleme
Eminönü Kıbleçeşme Caddesi’nde İtimat Şekerleme gibi birçok şekerci bulunmakta. Lokumları, helvası, mevlüt şekeri ve farklı çeşitte ürünleri mevcut. Üstelik mütevazı dükkan, vitrin dizaynıyla sanki bizi geçmişe götürür gibi.
Kaynak
Çukurcuma Times, İstanbul Şeker Turu 1: Eminönü, Eminönü – Sirkeci Ticaretin Başkenti, Beyoğlu Balık Pazarı
