17 Maddede Büyük Türk Fatih Sultan Mehmed

Türk tarihinin en önemli kahramanlarından, askeri dehalarından, o dönemde Batılılar tarafından Büyük Türk denilen Fatih Sultan Mehmed’e dair ilginç bilgileri sizler için derledik.

1.

Topkapı Sarayı’nda kimsenin dikkatini çekmeyen bir defter, 1940 yılında Prof. Dr. Süheyl Ünver Hoca’nın dikkatini çeker. Bu Fatih’in çocukluk defteridir. 1961 yılında ilan eder bu durumu.

Defterde, at başları, leylek, baykuş, kartal, Fatih’in hocaları ya da etrafındakilerin karikatürleri vardır. Yunan alfabesi, çiçek motifleri, Farsça beyitleri yer almaktadır.

2.

İstanbul’un Fethi’ne, Akşamseddin 3000 dervişle manevi destek amacıyla katılır. “Sen bunların Allah rızası için mi savaştığını sanıyorsun, ganimet için savaşıyorlar” diye bir mektup yazar Fatih’e. Bunun üzerine şehir alınınca 3 gün yağma edilecek, üçüncü gün yağma kesilecek diye söz verilir.

Fatih’in bir şartı vardır, yağmada binalara zarar verilmeyecek. Ama Fatih şehre girince gördüğü yıkım karşısında Kritovulos’un anlatımıyla “Nasıl bir şehri yağmaya, yıkıma terk etmişiz” diye canı gönülden ah çekerken gözlerinden yaşlar akar.

3.

Şehir düştükten sonra Fatih bundan dersler çıkardı. Roma’dan, Bizans’a kalan surların, şehrin savunmasında yetersiz olduğunu gördü. Bu nedenle, gözcülük için üç kule daha ekletip Yedikule’yi yaptırdı.

4.

Şehir düşünce yüksek rütbeli birçok kişi Fatih’e katıldı. Bunların başında tarihçi, diplomat, Rum yazar İmrozlu Kritovulos gelir. Fatih’in biyografisini kaleme aldı. Fatih’in 17 yılını anlatan el yazısı ile yazılmış Tarih-i Sultan Mehmed Han-i Sani adlı kitabı Topkapı Sarayı’ndadır.

5.

Tam bir Rönesans adamıdır. Sadece harp teknolojileri değil, her şeye meraklıdır. Fatih muhteşem bir savaşçı olduğu gibi entellektüel birisidir. Arapça, Farsça, Yunanca, Latince’yi konuşuyor. Rumca biliyor, Sırpçayı da bildiği düşünülüyor.

6.

Coğrafya ve tarihe meraklıdır. Avni mahlasını (takma ad) kullanarak divan yazmıştır. Bilim adamı Ali Kuşçu’yu Tebriz’den bir kafileyle İstanbul’a getirtip Saray’da baş astronom yapar. Ali Kuşçu, Risalet-ül-Muhammediye başlıklı kitabını, yolculuk sırasında hazırladığı matematik kitabını Fatih’e sunar.

7.

Saray’da büyük kozmopolit bir kütüphane kurdu. Aristotales, St Thomas, Aquinas kitapları vardı. Çağdaş Vaka-i Name’nin, yani tarih yazıcılığının doğuşu Fatih döneminde oldu.

8.

Fatih, Trabzon Rum İmparatorluğu’nu ele geçirdikten sonra, imparatorluğun felsefecisi Amiroutzes ile sarayda felsefe konuşurdu.

9.

Son Bizans Kralı Konstantin’in çocuğu yoktu. Abisi Teodor’un 3 oğlu vardı. Fatih bu çocukları Saray’a aldı. Çocuklardan birisi Sadrazam Has Murad Paşa, diğeri yine Sadrazam Mesih Paşa, üçüncüsü ise Paliologos adında varlıklı, Müslüman olmamış ama Osmanlı’ya hizmet eden biridir. Şehir düşmemiş olsa bu çocuklardan biri İmparator olacaktı.

10.

22 yıl Türkler arasında esir kalan Mühlenbachlı Birader George şöyle der:

“Hükümdarı gördüm peşinde iki delikanlıyla saraydan uzak, camiye gidiyordu. Sultanı camide namaz kılarken gördüm. Ne bir koltukta ne bir tahtta oturuyordu. Diğer insanlar gibi yere serili halının üzerinde yerini aldı. Onu annesinin cenazesinde de izledim. Bana padişah olduğu söylenmeseydi tanımazdım.”

11.

Venedikli olan ve Osmanlı’ya esir düşen, sonradan Fatih tarafından Saray’a alınan Angiolello, Fatih’i şöyle tasvir eder:

“Büyük Türk olarak bilinen İmparator Mehmed, orta boylu, kilolu, ve yapılıydı. Geniş bir alın, gür kirpikli iri gözler, kartal gagasına benzer burnu, küçük bir ağız,kızıl gölgeli çember sakalı, kısa kalın bir boynu, soluk bir teni, dik omuzları, gür bir sesi vardı, gut hastalığından mustaripti.”

12.

1479 yazında Fatih Sultan Mehmed, Venedikliler’den iyi bir ressam göndermelerini istedi. 1479 sonbaharında Gentile Bellini İstanbul’a geldi. Yaklaşık 16 ay kaldı. Şu an Londra National Portrait Gallery’deki bildiğimiz o Fatih tablosunu yaptı. Başkaca eserler de yaptığı tahmin ediliyor.

Bunlardan biri de 1950’lerde İsviçre’de özel bir koleksiyonda bulundu. Tabloda Fatih Sultan Mehmed, sakalsız genç bir adama bakıyor. O genç adamın, o sırada 20 yaşında olan Cem Sultan olduğu tahmin ediliyor. Çünkü diğer oğlu II. Bayezid o sıralarda 32 yaşında.

13.

Fatih’in en sevdiği oğlu Şehzade Mustafa idi. Şaibeli ölümü onu kahretti. Angiolello, Şehzade Mustafa’nın hizmetindeydi. Matemi şöyle anlatır:

“Yere serili halıları kaldırdı, ve kir üzerinde durup oğluna ağıt yaktı. Yerden tozları alıp başına döküyordu. Yüzünü, dizini dövüyordu, inliyordu. 3 gün 3 gece böyle kaldı.”

14.

Fatih İtalya’yı, İtalyan kültürünü çok iyi biliyordu. Son seferi İtalya üzerineydi, zaten Gedik Ahmet Paşa Puglia eyaletini üs tutmuştu. Ancak kimi kaynaklarda da Fatih’in Memlukler üzerine sefere çıktığı iddia edilir. Bunun nedeni nereyi hedef aldığının bilinmemesiydi. Çok hasta olmasına rağmen sefere çıktı, gut hastası olduğu için ata binmesi en son yapılacak şeydi.

15.

Üsküdar’la Gebze arasında Hünkarçayırı denilen yerde 3 Mayıs 1481’de 49 yaşında vefat etti. Ölümü, çokça deniz mahsulü (ıstakoz, havyar) yediği için gut hastalığına bağlandı. Sonradan zehirlenerek öldüğü yolundaki iddialar da ortaya atıldı. Venediklilerin, Yahudi asıllı, İtalya doğumlu hekim Yakup Paşa’ya rüşvet vererek Fatih’i zehirlettiği öne sürüldü. Yeniçerilerin sevmediği, fakat halk kitlelerinin, medreseler ve tarikat ehlinin gözdesi olan oğlu II. Bayezid’in adamlarının bu işi yaptırdığı iddia edildi. Ölümü bir süre gizli tutuldu. Naaşı İstanbul’a getirilerek 22 Mayıs 1481 Salı günü Fatih Camii avlusunda bulunan türbesine defnedildi.

16.

Fatih’in ölümünde üzerindeki kaftanın yakası yırtıktır. Doktorlar nefes alsın diye yapmıştır. Halen Topkapı Sarayı’ndadır.

17.

Fatih’in oğlu II. Bayezid (Sofu) çok dindardı. Bellini’nin yaptığı meşhur tabloyu ve diğer tabloları Saray’dan attı. Bellini’nin Saray’ın bazı duvarlarına yaptığı freskleri sıvayla kapattı.

Kaynak
Büyük Türk – John Freely, Bahçeşehir Üniversitesi Derin Tarih Dergisi Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Heath W. Lowry